POLIFOSKA

Grzyby są nieodłącznym elementem upraw zbożowych. Mogą zaatakować rośliny na każdym etapie rozwoju powodując u nich choroby oraz wytwarzając mikotoksyny. Zagrożenie przez patogeny jest zmienne w latach i zależy w dużym stopniu od przebiegu pogody – w warunkach polowych ich rozwojowi sprzyja wysoka temperatura oraz duża wilgotność powietrza. Także warunki panujące podczas zbioru zbóż w dużym stopniu mogą przyczynić się do porastania ziarna, a tym samym do produkcji mikotoksyn.

Zarówno zboża dotknięte chorobami grzybowymi jak i porośnięte nie nadają się na ziarno konsumpcyjne, gdyż znacznie zmieniają się ich parametry jakościowe oraz mogą zawierać mikotoksyny - substancje toksyczne wytwarzane wskutek wtórnego procesu przemiany materii grzybów pleśniowych z rodzaju Aspergillus, Penicillium, Fusarium, Alternaria i Claviceps. Mikotoksyny mają silne działanie toksyczne, rakotwórcze i teratogenne względem organizmów wyższych, natomiast w stosunku do bakterii mutagenne i antybiotyczne.

Mikotoksyny możemy podzielić na „polowe” czyli takie, które powstają przed zbiorem zbóż oraz „magazynowe” tworzące się po zbiorze ziarna w warunkach składowania. Do tych pierwszych należą głównie metabolity Fusarium. Porażają one kłosy i wiechy zbóż oraz kolby kukurydzy we wszystkich strefach klimatycznych. Efektem występowania fuzarioz jest obniżenie masy ziarniaków, pomarszczenie ziarniaków, a także osłabienie siły kiełkowania. Grzyby z rodzaju Fusarium mogą wytwarzać groźne dla ludzi i zwierząt mikotosyny tj.: deoksyniwalenol (DON), T-2/HT-2 toksyna, zearalenon (ZEA).

Grzyby w kukurydzy

Przez ostatnie kilka lat najczęściej występował zearalon

Mikotoksyna o działaniu estrogennym, powodująca bezpłodność u świń i bydła, wpływająca toksycznie na komórki wątroby (również u ludzi). W drugiej połowie 2005r. obserwowano także częste występowanie deoksyniwalenolu, który silnie niszczy kod genetyczny komórek wątroby oraz jest odpowiedzialny za wywoływanie biegunek, anoreksji.

Jak zapobiegać ich powstawaniu?

Przede wszystkim poprzez stworzenie warunków ograniczających do minimum ich występowanie. Pierwszym ze sposobów jest wysiew odmian bardziej odpornych na fuzariozy- bardzo duży postęp w tym zakresie odnotowano w pszenicy ozimej. Kolejnymi sposobami ograniczającymi występowanie chorób fuzaryjnych i tworzeniu przez patogeny mikotoksyn mogą być:

  • zmianowanie – grzyby z rodzaju Fusarium są patogenami glebowymi i mogą przeżyć w glebie jako saprofity ponad 5 lat. Zmianowanie nie spowoduje ich całkowitego wymierania, a jedynie ograniczy ich liczebność w glebie,
  • odpowiedni materiał siewny – wysiewamy tylko materiał siewny zaprawiony przeciwko chorobom grzybowym i dokładnie oczyszczony, gdyż grzyby z rodzaju Fusarium mogą przenosić się za pomocą nasion,
  • uprawa roli – stosując prawidłową uprawę roli (szczególnie wczesną podorywkę i głęboką orkę) niszczymy stadia przetrwalnikowe grzybów, a także chwasty, które są doskonałym schroniskiem dla rozwoju i zimowania grzybów pleśniowych,
  • termin siewu – może przyczynić się do uniknięcia pokrycia się fazy największej wrażliwości rośliny z obecnością patogena. Dla zbóż jest to faza kiełkowania, a w kukurydzy okres kwitnienia, gdyż w tym samym czasie uwalniają się zarodniki grzybów pleśniowych. Wczesny wysiew nasion może wpłynąć na niższy poziom porażenia,
  • gęstość siewu – im większa gęstość łanu tym wyższa jest wilgotność w warstwie przyziemnej, która stwarza odpowiednie warunki do rozwoju czynników chorobotwórczych,
  • nawożenie – odpowiednie nawożenie może przyczynić się do obniżenia porażenia zbóż przez grzyby z rodzaju Fusarium oraz do lepszego wzrostu i rozwoju roślin. Szczególnie ważne jest dostarczenie fosforu, potasu i azotu, a także mikroskładników. W tym celu możemy wysiać nawozy wieloskładnikowe m.in.: Polifoska® 4, Polifoska® 5, Polifoska® 6, Polifoska® 8, Polifoska® M, Polifoska® Petroplon.
  • termin zbioru – niektóre patogeny szczególnie łatwo atakują rośliny w okresie dojrzewania (np. fuzarioza kłosów), dlatego opóźnienie sprzętu zbóż zwłaszcza w lata wilgotne może przyczynić się do istotnego zwiększenia porażenia ziaren.

Silosy zbożowe

Staranna uprawa roli, siew we właściwym terminie, odpowiednie nawożenie i wybór właściwej odmiany to czynniki, które pomagają oddalić możliwość porażenia przez grzyby chorobotwórcze zwłaszcza te, które znajdować się mogą w glebie lub mogą przenosić się z materiałem siewnym, albo przemieszczane są z masami powietrza.

Dość istotnym czynnikiem ograniczającym występowanie toksyn jest odpowiednie przechowywanie ziarna. Powstawaniu mikotoksyn podczas przechowywania ziarna sprzyja: wysoka temperatura i wilgotność ziarna, uszkodzenie ziarna przez szkodniki zbożowe, obecność mikroorganizmów oraz samozagrzanie ziarna. Jeżeli w magazynie temperatura nie będzie przekraczała 15°C, a wilgotność utrzyma się na poziomie 13‑13,5% to ryzyko rozwoju pleśni i tworzenia się mikotoksyn spada do minimum.

Z kolei w warunkach podwyższonej wilgotności ziarna w czasie magazynowania może dojść do rozwoju pleśni i wytworzenia ochratoksyny A. Toksyna ta ma działanie nefrotoksyczne i rakotwórcze, powoduje wady rozwoju płodu i zaburzenia immunologiczne. Odkłada się w nerkach, wątrobie, mięśniach i tkance tłuszczowej. Wytwarzana jest przez kilka szczepów grzybów z rodzaju Aspergillus i Penicillium. Ochratoksynę najczęściej można spotkać w kukurydzy, jęczmieniu, pszenicy, sorgu, życie, owsie i ryżu. Tą toksyną skażone mogą być produkty zbożowe, kawa, piwo, czerwone wino, czerwony sok winogronowy, kakao, rodzynki.

Toksyny występujące w ziarnie zbóż oraz w produktach z nich przetworzonych są jednym z ważniejszych problemów rolnictwa i bezpieczeństwa żywności. Mikotoksyny były, są i będą, a w związku z nasileniem czynników sprzyjających rozwojowi grzybów należy zapobiegać ich powstawaniu.

Oceń poradę

© 2014-2024 Grupa Azoty Police | Created by Empressia
polifoska.pl