Od dawna wiadomym jest, że uzyskanie wysokich plonów o dobrych parametrach jakościowych możliwe jest głównie w płodozmianie wielopolowym, złożonym z różnych gatunków i grup biologicznych roślin. Jednak sytuacja rynkowa i ekonomiczno-organizacyjna skutecznie ograniczyła liczbę uprawianych przez plantatorów gatunków. Rolnicy w pogoni za osiągnięciem jak najlepszego wyniku ekonomicznego wyspecjalizowali się w produkcji jednego lub dwóch najbardziej opłacalnych gatunków roślin uprawnych, zapominając o przyrodniczym znaczeniu płodozmianów.

Dany gatunek plonuje tym wyżej, im rzadziej jest uprawiany na tym samym polu

Uprawa tej samej rośliny ciągle na tym samym polu z biegiem czasu prowadzi do spadku plonu. Już dawno stwierdzono, że rośliny uprawiane po sobie nie mają najlepszych warunków do wzrostu i rozwoju oraz, że istnieją inne rośliny, które są dla nich lepszym przedplonem.

Duży wpływ na wzrost plonów i ich wartość ma jakość gleby

Stosowanie płodozmianów uproszczonych (np. jeden gatunek zbóż przeplatany z rzepakiem) i monokultur zbożowych prowadzi do zubożenia gleby w składniki pokarmowe oraz zaniku życia biologicznego. Jednak to nie wszystko. W glebie zaczynają się pojawiać substancje fitotoksyczne, które hamują wzrost siewek i dalszy rozwój roślin. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne dla odmian zbóż ozimych. Przyczyną pojawienia się tych substancji jest niedostateczne oczyszczenie pola z resztek pożniwnych i słomy.

Brak zmianowania zwiększa presję ze strony agrofagów

Uproszczenia w płodozmianie powodują nadmierny rozwój i zagęszczenie chwastów, które dodatkowo wykazują dużą odporność na herbicydy, np. miotła zbożowa, owies głuchy, bratek polny czy gwiazdnica pospolita. Po niekorzystnym przedplonie także choroby grzybowe tj. zgorzel podstawy źdźbła, fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła i korzeni oraz łamliwość źdźbła mają znacznie lepsze warunki do rozwoju. Z roku na rok zwiększa się również populacja szkodników, które stają się bardziej odporne na insektycydy dopuszczone do obrotu.

Wpływu złego stanowiska nie zrekompensuje nawet zwiększone nawożenie mineralne

W płodozmianach uproszczonych wysianie większej ilości nawozów mineralnych zwiększy nam znacznie koszty produkcji, a efekt końcowy w postaci plonu nie zawsze będzie dla nas satysfakcjonujący. W takim przypadku warto pokusić się o zakup nawozów kompleksowych, tj. POLIFOSKA^® 4, POLIFOSKA^® 5, POLIFOSKA^® 6, POLIFOSKA^® 8, POLIFOSKA^® M, POLIFOSKA^® 12, POLIFOSKA^® Petroplon, POLIDAP^® czy POLIDAP^® Light, które zawierają niezbędne pierwiastki i są nieco tańsze niż komplet nawozów jednoskładnikowych. Poziom nawożenia fosforowo-potasowego zawsze powinniśmy określać na podstawie badań zasobności gleby i przewidywanego plonu zarówno w przypadku płodozmianów tradycyjnych jak i uproszczonych. Z kolei nawożenie azotem zwiększamy o 30‑40 kg N/ha, ponieważ mikroflora rozkładająca ścierń i resztki pożniwne korzysta z azotu mineralnego znajdującego się w glebie lub wniesionego w nawozach.

Różnorodny gatunkowo płodozmian to gwarancja wysokich plonów

Płodozmian najsilniej wpływa na plonowanie roślin poprzez kształtowanie się aktywności biologicznej gleby. W warstwie ornej gleby na powierzchni 1 ha żyje od kilku do kilkunastu ton organizmów glebowych – licznie występują mikroorganizmy antagonistyczne w stosunku do organizmów szkodliwych i nie dochodzi do nasilenia występowania specyficznych chorób i szkodników. Każdy gatunek rośliny w inny sposób kształtuje właściwości biologiczne, chemiczne i fizyczne gleby. Poprzez wydzieliny korzeniowe i resztki pożniwne o określonym składzie chemicznym, stymulują rozwój różnych grup flory i fauny, a częsta uprawa tego samego gatunku na danym polu prowadzi do zachwiania równowagi pomiędzy poszczególnymi grupami mikroorganizmów.

W poprawnym płodozmianie unikamy uprawy po sobie gatunków o podobnych wymaganiach

Przy planowaniu płodozmianu powinniśmy zawsze brać pod uwagę wpływ rośliny na środowisko i odwrotnie - środowiska na roślinę.

Zasady układania płodozmianów:

1. określamy liczbę pól zgodną ze strukturą zasiewów,
2. dobieramy gatunki do kompleksu glebowego,
3. na pierwszym miejscu uprawiamy roślinę okopową lub inną na oborniku,
4. po okopowych planujemy nieoziminy,
5. zboża jare i ozime uprawiamy przemiennie,
6. rośliny o długim okresie wschodów i początkowym rozwoju sadzimy/siejemy po roślinach zmniejszających występowanie chwastów,
7. udział roślin bobowatych powinien wynosić 25‑33%,
8. rośliny bobowate uprawiamy minimum przez 1 rok,
9. utrzymujemy min. 4-letnią przerwę w uprawie na danym polu tego samego lub gatunków roślin pokrewnych – ogranicza to występowanie specyficznych chorób i szkodników w takim stopniu, iż nie powodują one strat gospodarczych.

Międzyplony w płodozmianie utrzymują dodatni bilans substancji organicznej w glebie

Znaczenie międzyplonów jest wielostronne - są źródłem biomasy, zapobiegają wymywaniu składników pokarmowych, zwłaszcza azotu do głębszych warstw gleb i wód gruntowych, chronią glebę przed erozja wietrzną, głównie na terenach górskich i podgórskich. Spełniają także rolę fitosanitarną, ograniczając występowanie chorób, szkodników i zachwaszczenia.

Najlepszymi międzyplonami są rośliny bobowate

Ich rola w płodozmianie to przede wszystkim:

• wiązanie azotu atmosferycznego i udostępnianie go roślinom następczym,
• zwiększanie zawartości substancji organicznej w glebie, dzięki dużej masie systemu korzeniowego,
• poprawa właściwości fizycznych gleby,
• zwiększenie aktywności biologicznej poprzez znaczne ilości wydzielin korzeniowych oraz resztek pożniwnych bogatych w azot,
• ochrona gleby przed erozją wietrzną i wodną,
• międzyplony są siedliskiem pożytecznych owadów.

Płodozmiany spełniają istotną rolę w Integrowanej Ochronie Roślin

W Integrowanej Ochronie Roślin jednym z wymienianych sposobów ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi jest płodozmian, w którym dobór gatunków i terminy ich siewu mają wpływać na ograniczenie ilości pojawiających się szkodliwych owadów i chwastów. Ponadto rotacja roślin uprawnych na danym polu ma spowodować, że szkodniki jednego gatunku nie będą w stanie przetrwać, a pojawienie się innej odmiany roślin nie pozwoli im na dalszy rozwój.