Kiedyś jego uprawa była powszechna, dziś niestety jest trochę zapomniany przez rolników. A szkoda, bo owies posiada kilka zalet, które sprawiają, że może być bardzo cennym gatunkiem w naszym płodozmianie. Przyjrzyjmy się bliżej jego walorom.
Ma stosunkowo małe wymagania glebowe i termiczne
Może być uprawiany praktycznie na wszystkich rodzajach gleb - jedyny warunek, jaki musi zostać spełniony, to odpowiednia ilość wody. Nie ma również specjalnych wymagań, co do pH gleby - dobrze plonuje zarówno na stanowisku o odczynie obojętnym, jak i na kwaśnym. Kiełkuje w temperaturze 2‑3°C, a niskie temperatury występujące na przedwiośniu korzystnie wpływają na jego ukorzenienie. Lubi chłodną i wilgotną pogodę, jest odporny na wiosenne przymrozki i bardzo dobrze potrafi wykorzystać zapasy wody pozimowej.
Wymaga mniej intensywnego nawożenia
Aby wyprodukować 1 t ziarna i odpowiednią ilość słomy pobiera przeciętnie: 20‑26 kg azotu, 13 kg fosforu, 32 kg potasu, 10 kg wapnia, 5 kg magnezu oraz 4 kg siarki. Owies ma największe wymagania pokarmowe w porównaniu z pozostałymi gatunkami, ale jego korzenie mają bardzo dużą zdolność pobierania składników pokarmowych znajdujących się w glebie w formach trudno dostępnych dla roślin. Dzięki tej właściwości wymaga mniejszego nawożenia mineralnego.
Koszt nawożenia tego gatunku jest znacznie mniejszy niż pozostałych zbóż
Wysokość nawożenia mineralnego jak w przypadku wszystkich gatunków roślin zależna jest od przedplonu, zasobności gleby i przewidywanego plonu, jednak dawki te są znacznie niższe niż u pozostałych zbóż. Owies silnie reaguje na nawożenie azotem, dlatego nie należy z nim przesadzać. W jego uprawie łączna dawka azotu nie powinna przekraczać 80 kg N/ha. Dawki nieprzekraczające 60 kg N/ha wnosimy jednorazowo przed siewem, większe w dwóch terminach: 2⁄3 dawki przedsiewnie, 1⁄3 w fazie strzelania w źdźbło lub na początku wiechowania. Azot podany przedsiewnie wpływa na liczbę kłosków w wiesze, natomiast zastosowany pogłównie przedłuża produktywność liści i zwiększa zawartość białka w ziarnie.
Najlepszymi nawozami azotowymi dla tego gatunku są saletra amonowa, saletrzak, a na glebach lżejszych przede wszystkim mocznik (np. mocznik.pl). Im gleba lżejsza z potencjalnie większymi niedoborami wilgoci, tym większa dawka azotu w formie mocznika powinna być stosowana przedsiewnie i możliwie głęboko wymieszana z glebą.
Owies jest bardzo wrażliwy na niedobór fosforu i potasu. Na glebach mało zasobnych w te pierwiastki wysiewamy 60‑80 kg P2O5 i 130‑160 kg K2O/ha. Jeżeli na danym stanowisku był regularnie stosowany obornik dawki pomniejszamy o 10‑20 kg dla P2O5 i 40 kg dla K2O. Na glebach bardzo zasobnych wysiewamy 10‑40 kg P2O5/ha i 30‑50 kg K2O/ha.
W nawożeniu tego gatunku najlepiej sprawdzają się wieloskładnikowe POLIFOSKA® (tj. POLIFOSKA® 4, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M, POLIFOSKA® PLUS) stosowane jesienią, by jak najgłębiej wymieszać z glebą, a na glebach lekkich - wiosną przed uprawą przedsiewną.
Owies ma także duże wymagania odnośnie magnezu, dlatego przy dużych niedoborach dostarczamy go w formie wapna magnezowego po zbiorze przedplonu, przy mniejszych w nawozach wieloskładnikowych przed siewem.
Owies, jest również wrażliwy na niedobory mikroskładników, zwłaszcza miedzi i manganu. Miedź dostarczamy dolistnie w formie siarczanu miedzi lub roztworu chelatowego, a w przypadku dużego niedoboru doglebowo w ilości 2‑6 kg Cu/ha. Ilość dostępnego dla owsa manganu jest zależna od odczynu gleby - im jest bardziej kwaśny tym jego dostępność ulega zwiększeniu. Przy niskim pH zalecana dawka to 5‑8 kg Mn/ha, przy wyższym pH (powyżej 6) mangan najlepiej zaaplikować dolistnie, gdyż zastosowany doglebowo szybko staje się nieprzyswajalny – uwstecznia się.
Jest bardzo konkurencyjny w stosunku do chwastów
Wczesny termin siewu, szybki przyrost biomasy (zarówno nadziemnej jak i korzeniowej) oraz to, że rośliny tworzą dłuższe i silnie ulistnione źdźbła, które szybko zacieniają glebę sprawia, że owies stanowi bardzo dużą konkurencję dla rozwijających się chwastów. Czasami w dobrze prowadzonym łanie zdarza się, że niepotrzebny jest zabieg herbicydowy. Dzięki temu uprawa owsa jest szczególnie doceniana w produkcji ekologicznej. Z kolei małe zachwaszczenie można zlikwidować kilkakrotnym bronowaniem plantacji przed wschodami oraz w stadium 5 liścia.
Jest rośliną stosunkowo odporną na patogeny, a koszty produkcji są niższe niż innych zbóż
W porównaniu z pozostałymi zbożami znacznie mniej wydaje się na ochronę łanu i nawożenie. Ponadto dzięki właściwością fitosanitarnym pozostawia po sobie bardzo dobre stanowisko, co ma istotne znaczenie w przypadku płodozmianów uproszczonych.
Posiada wyjątkowe właściwości fitosanitarne
Jako jedyne zboże nie jest porażany przez choroby podstawy źdźbła. Jego korzenie wytwarzają skopolatynę - alkaloid, który hamuje rozwój patogenów wywołujących choroby podstawy źdźbła. Owies oprócz tego, że nie jest atakowany przez grzyby, to nie przenosi ich na kolejne rośliny, więc jego obecność w płodozmianie może znacznie ograniczyć występowanie chorób podsuszkowych w uprawach następczych. Ponadto w jego rizosferze rozwijają się grzyby, które nie wywołują chorób u pszenicy, jęczmienia i żyta, dlatego jest bardzo dobrym przedplonem dla wszystkich gatunków zbóż.
Ziarno owsa to wartościowa pasza
Słoma i plewy owsa stanowią cenną paszę dla zwierząt roboczych i hodowlanych, która charakteryzuje się małą zawartością trudno strawnego włókna oraz wysoką zawartością białka (9,6‑11,5%) i tłuszczu (4,7%). Podawanie owsa (zwłaszcza podkiełkowanego) samcom zwierząt gospodarskich, zapewnia wigor i produkcję wartościowego nasienia.
Posiada wysoką wartość odżywczą, jako pokarm dla ludzi
W ziarnie owsa znajduje się białko, które zawiera wiele cennych aminokwasów egzogennych. Wśród nich znajduje się tryptofan, który pośredniczy w tworzeniu hormonów szczęścia, ma działanie wyciszające, odtruwające i uspakajające.
Ziarno zawiera także tłuszcz bogaty w kwas linolowy, lecytynę i witaminę E. Związki te korzystnie wpływają na pracę serca, naczynia krwionośne, system nerwowy, dodatkowo lecytyna poprawia pamięć, a witamina E chroni organizm przed wolnymi rodnikami i starzeniem się.
Na szczególną uwagę zasługuje błonnik pokarmowy. Zawiera on m.in. arabinoksylany i ß-glukany, które odgrywają ogromną rolę w zapobieganiu chorób cywilizacyjnych tj: miażdżyca, otyłość, rak jelita grubego, cukrzyca, wrzodziejące zapalenie jelit.
Oczywiście uprawa owsa ma również swoje wady tj. niskie plonowanie, wysokie wymagania wodne, wrażliwość na osypywanie czy niska cena za tonę ziarna. Jednak pomimo tych nielicznych minusów warto uprawiać owies, zwłaszcza, że jako jedyne zboże pozostawia po sobie bardzo dobre stanowisko dla roślin następczych.
