Duży udział rzepaku i innych roślin kapustowatych w strukturze zasiewów, gleby o niskim pH, z tendencją do zalewania i zaskorupiania, o niedostatecznym dostępie powietrza, wysokiej wilgotności oraz umiarkowanej temperaturze to idealne warunki rozwoju jednej z najgroźniejszych chorób rzepaku – kiły kapusty.

Choroba ta jest na tyle groźna, że może spowodować istotne straty w plonie nasion i uniemożliwić uprawę rzepaku przez klika lat na danym polu.

 Sprawcą kiły kapusty jest pierwotniak

Kiła jest chorobą „płodozmianową” o coraz większym znaczeniu w naszym kraju. Pojawia się tam, gdzie rzepak jest uprawiany w wąskim płodozmianie z innymi roślinami kapustowatymi. Jej sprawcą nie jest grzyb, tylko pierwotniak (organizm grzybopodobny) Plasmodiophora brassicae przenoszący się głównie na narzędziach do obróbki gleby oraz kołach ciągnika na inne pola uprawne. Źródło infekcji stanowi skażona gleba z zarodnikami o bardzo długiej żywotności. Straty w plonie związane są z intensywnym pobieraniem składników pokarmowych, potrzebnych na tworzenie narośli na korzeniach oraz przedwczesnym zamieraniem roślin z powodu zniszczonego systemu korzeniowego.

Kiłę rozpoznasz po zamieraniu roślin oraz naroślach na korzeniu

Chorobana polu występuje gniazdowo w postaci żółknących, następnie czerwieniejących, a w końcu więdnących roślin. Jest to efekt słabszego pobierania wody i składników pokarmowych przez zniszczony system korzeniowy (objawy nasilają się zwłaszcza przy suchej pogodzie). Właściwe symptomy choroby występują na korzeniu głównym, a także na korzeniach bocznych, na których pojawiają się narośla z zarodnikami przetrwalnikowymi.Pojedyncze lub liczne narośla o zróżnicowanym kształcie pojawiają się już kilka tygodni po zakażeniu rośliny. Zarodniki mają kształt kulisty lub walcowaty, początkowo są jasne i twarde, a następnie brunatniejące, miękkie i rozpadające się. Największa ich koncentracja jest zazwyczaj w warstwie ornej gleby, lecz w wyniku wykonywania różnych zabiegów uprawowych mogą być przemieszczone w głębsze warstwy profilu. Porażona roślina przy wyrywaniu łatwo urywa się u podstawy.

Nie pomyl z chowaczem galasówkiem

Objawy kiły przypominają uszkodzenia korzeni powodowane przez chowacza galasówka (więcej na temat chowacza galasówka w artykule pt.:„Szkodniki nie dają rzepakowi spokoju”). Jego larwy rozwijają się w galasach korzeniowych podobnych z wyglądu do narośli spowodowanych przez kiłę (zdjęcie 1). Różnica polega jednak na tym, że larwa chowacza drąży szereg korytarzy wewnątrz tworzonych przez siebie narośli, które zazwyczaj są mniejsze od narośli kiły i występują przeważnie na korzeniu głównym rzepaku. Narośla kiły są większe i można je znaleźć na wszystkich częściach korzenia (zdjęcie 2).

Rys. 1 Galas z larwą chowacza w środku	Rys. 2 Narośla spowodowane przez kiłę kapusty

Zwalczaj chwasty należące do tej samej rodziny co rzepak

Przetrwanie zarodników kiły na danym stanowisku, nawet jeśli nie uprawia się na nim rzepaku, umożliwiają jego wektory, którymi są m.in. chwasty z rodziny kapustowatych tj. samosiewy rzepaku, gorczyca polna, rzodkiew świrzepa, stulisz lekarski, tasznik pospolity, tobołki polne, stulicha psia i gorczycznik lekarski. O ile chwasty te łatwo wyeliminować w uprawie zbóż, to znacznie trudniej usunąć je z plantacji rzepaku, dlatego powinny być one zwalczane przez okres całego płodozmianu. Niekontrolowane przyczyniają się do powiększenia tzw. banku nasion w glebie stwarzając duże zagrożenie infekcją. Kiła kapusty w wielu krajach stanowi główne ograniczenie uprawy rzepaku ozimego.

Do siewu wybierz odmiany odporne

Najskuteczniejszym środkiem zapobiegawczym występowaniu kiły jest uregulowany płodozmian z długimi przerwani w uprawie rzepaku, co najmniej 3 do 4 lat. Z kolei na polach zainfekowanych kiłą zalecana jest przerwa w uprawie nawet do 10 lat (tyle czasu mogą bytować zarodniki przetrwalnikowe, nawet bez kontaktu z roślinami kapustowatymi). Niestety nie zawsze możemy zrezygnować z uprawy rzepaku w gospodarstwie, dlatego zaleca się wysiew odmian o podwyższonej odporności na sprawcę choroby.  Przykładem takich odmian mogą być m.in. SY Alister, SY Alistorm F₁, Archimedes F₁, Mentor F₁, DK Platinium, Andromeda, Mendel, Mendelson, Cracker, PT 235 i PT 242.

W ograniczaniu występowania kiły kapusty najważniejszy jest…

… właściwy płodozmian, bez udziału innych roślin z tej samej rodziny, również międzyplonów (np. gorczycy białej). W zmianowaniu należy więc uprawiać takie gatunki jak: zboża, buraki, ziemniaki oraz rośliny motylkowe. Kiełkowanie zarodników może zahamować także siew w optymalnym terminie oraz uregulowanie odczynu gleby do obojętnego (optymalne pH dla rozwoju kiły to 5,5 i 5,7). Przy czym, należy w taki sposób ustalić zabiegi wapnowania pola, aby podwyższone pH było wtedy, gdy na danym stanowisku planujemy siew rośliny z rodziny kapustowatych. Najlepiej jest wysiewać wapno tlenkowe.

Skutecznym ograniczeniem występowania choroby jest także staranne usuwanie resztek gleby z maszyn, kół ciągników, które były używane na porażonej plantacji oraz ich dokładna dezynfekcja. Ponadto, prace polowe na zainfekowanym polu należy wykonywać w ostatniej kolejności, aby nie zawlec zarodników na inne pola.

Nawożenie azotem i borem

W przypadku stwierdzenia występowania jesienią na plantacji kiły kapusty, nie należy od razu podejmować decyzji o jej likwidacji. Warto rozważyć nawożenie mikro i makroskładnikami takimi jak azot i bor, aby wspomóc rośliny rzepaku w odbudowie korzeni włośnikowych. W tym celu możemy zastosować dokarmianie dolistne podając jednorazowo 8‑10%-wy roztwór mocznika (MOCZNIK.PL), czyli 8 – 10 kg nawozu na 100 l wody oraz 200 - 250 g boru na ha. Zabiegi te powinny być wykonane w odpowiednim terminie w sprzyjających ku temu warunkach pogodowych.