Wrzesień to czas siewu pszenżyta ozimego. Prawidłowy wybór stanowiska, staranne przygotowanie gleby, zbilansowane i dobrze przemyślane nawożenie, wybór odpowiedniej odmiany, ochrona przed patogenami oraz właściwy siew to czynniki, które w znacznej mierze decydują o wielkości i jakości uzyskanego plonu tej rośliny.
Miejsce pszenżyta w płodozmianie
Niestety z braku dobrych przedplonów pszenżyto często wysiewane jest po zbożach, które poza owsem są najgorszymi przedplonami, ponieważ plonuje od 15 do 20 % niżej niż po dobrych przedplonach. Jest to związane z większym nasieniem chorób, szkodników i chwastów, słabszym krzewieniem, redukcją kłosów na jednostce powierzchni oraz liczbą i masą ziarniaków w kłosie. Pszenżyto powinno być wysiewane po roślinach bobowatych uprawianych na nasiona (które wcześniej schodzą z pola), rzepaku, wczesnych i średniowczesnych ziemniakach, najlepiej uprawianych na oborniku lub po roślinach motylkowych wieloletnich.
Ziarno tylko zaprawione
Zanim ziarno pszenżyta trafi do gleby koniecznie powinniśmy zadbać o ochronę przed chorobami grzybowymi. Możliwe jest to oczywiście dzięki zaprawianiu nasion, które chronią pszenżyto już na starcie przed chorobami atakującymi młode rośliny, których często nie można zwalczyć innymi zabiegami, np. zgorzel siewek, pleśń śniegowa zbóż i traw, zgorzel podstawy źdźbła czy śnieć cuchnąca. Do siewu zaleca się używać zaprawiony materiał kwalifikowany, który jest gwarancją czystości odmianowej i odpowiedniej jakości ziarna. Jeśli jednak decydujemy się wysiać własne ziarno, musimy zwrócić uwagę na zdolność kiełkowania nasion (powyżej 95 %), czystość (98 %), wilgotność oraz wielkość ziarniaków (MTZ).
Terminu siewu nie należy przekraczać
Siew w optymalnym terminie to gwarancja prawidłowego rozwoju roślin w okresie jesieni oraz wiosny. Pszenżyto ozime ujawnia w pełni swój potencjał plonotwórczy wówczas, jeśli jesienią ma warunki do produktywnego krzewienia. Jest zbożem szczególnie wrażliwym na opóźnienie terminu siewu, który dla każdego rejonu kraju wygląda nieco inaczej. W północno-wschodniej części Polski optymalny termin siewu przypada w okresie 5‑20 września, w północnej, centralnej oraz południowo–wschodniej części kraju jest to 10‑25 września, natomiast na zachodzie możemy siać nieco później od 20 września do 5 października. Musimy wiedzieć, że późny siew ogranicza krzewienie roślin, redukuje ilość ziaren w kłosach z bocznych pędów oraz pogarsza zimotrwałość zboża, przez co rośliny są narażone na wymarzanie. Jeśli z jakichś przyczyn nie wykonamy siewu pszenżyta w terminie, wówczas możemy wybrać odmiany wykazujące pewną tolerancję w tej kwestii, tj. Algoso, Alekto, Trismat, Tulus i inne.
Nie za gęsto, nie za rzadko
Gęstość siewu pszenżyta powinna zapewnić optymalną obsadę kłosów na jednostce powierzchni. Ilość wysiewu w zależności od odmiany powinna oscylować w granicach 120‑180kg/ha, a optymalna obsada roślin na m2 powinna wynosić 350 – 500 w zależności od kompleksu glebowego. Zbyt gęsty siew przyczynia się do tego, że rośliny konkurują ze sobą o wodę, światło i składniki pokarmowe, są bardziej podatne na wyleganie oraz częściej atakowane przez patogeny chorobotwórcze, głównie z powodu braku przewietrzenia łanu. Taka plantacja wymaga zwiększenia nakładów na produkcję, ponieważ wykorzystujemy więcej materiału siewnego oraz musimy wykonać większą liczbę zabiegów ochrony roślin. Zbyt rzadki siew natomiast jest przyczyną niedostatecznej obsady kłosów oraz daje „pole do popisu” dla chwastów.
Tabela 1. Optymalna obsada roślin pszenżyta ozimego w zależności od terminu siewu i warunków glebowych
| Warunki glebowe | Termin siewu | Optymalna liczba kłosów/m2 | |||
| wczesny | optymalny | opóźniony | bardzo późny | ||
| Zalecana ilość kiełkujących ziaren na 1 m2 | |||||
| dobre | 270‑300 | 300‑350 | 350‑400 | >400 | 500‑650 |
| słabsze | 250‑270 | 270‑330 | 330‑350 | >350 | 550 |
Źródło: Kowalski M., Piechota T., 2014. (modyfikacja)
Dobór odmiany do siewu
Przy doborze odmiany do siewu należy zwrócić uwagę na kilka istotnych cech tj. potencjał plonowania, mrozoodporność, wczesność dojrzewania, podatność na choroby, porastanie ziarna w kłosie, wyleganie oraz wymagania glebowe. Na rynku dostępnych jest wiele różnych odmian pszenżyta ozimego, dlatego przed podjęciem decyzji o wyborze tej właściwej, musimy dokonać przeglądu oraz wnikliwej analizy. Poszukując informacji o odmianach pszenżyta warto przejrzeć Listy Odmian Zalecanych (LOZ), na których znajdują się odmiany najlepiej przystosowane do warunków panujących w danym rejonie kraju (więcej w artykule pt. „Pszenżyto ozime – przy wyborze właściwej odmiany pomoże LOZ”). Szczegółowe opisy dotyczące odmian znajdujących się na LOZ, a także innych odmian pszenżyta ozimego można znaleźć na stronie www.coboru.pl w zakładce charakterystyka odmian.
Racjonalne nawożenie jesienią
Przygotowując glebę pod zasiewy należy pomyśleć o nawożeniu podstawowym, gdyż nawozy fosforowo-potasowe pod pszenżyto należy stosować przedsiewnie. Najlepiej jest wysiać je przed orką siewną lub przed uprawkami przedsiewnymi na tydzień lub dwa tygodnie przed siewem, aby móc dobrze wymieszać je z 10‑20 cm warstwą gleby. Daje nam to gwarancję, że pierwiastki te będą efektywnie wykorzystane i pomogą zbudować w okresie jesiennym silny i dobrze rozbudowany system korzeniowy. Przy braku magnezu i siarki w glebie warto wybrać nawóz wieloskładnikowy zawierający te pierwiastki. O ile fosfor powinniśmy w całości wysiać przedsiewnie, tak dawkę potasu możemy podzielić podając 2⁄3 dawki przedsiewnie, natomiast resztę wysiać przed wiosennym ruszeniem wegetacji. Wielkość dawki nawozu ustala się w oparciu o zasobność gleby w składniki pokarmowe oraz potrzeby roślin.
Dobór nawozu wieloskładnikowego powinien uwzględniać stosunek P:K. Jeśli nie zebraliśmy słomy, która jest bogatym źródłem potasu, dobieramy nawóz o węższym stosunku P:K czyli 1:1 lub 1:1,5 np. POLIFOSKA® 8, POLIFOSKA® 6, natomiast w przypadku zbioru słomy zaleca się nawozy o szerszym stosunku P:K czyli minimum 1;1,5 do nawet 1:3 tj. POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® PETROPLON, POLIFOSKA® KRZEM.
Jeśli azot jesienią to tylko amonowy
Azot w uprawie zbóż podajemy zazwyczaj dopiero wiosną, jednak jeżeli z jakiegoś powodu nie udało się wysiać pszenżyta w terminie lub ze względu na niekorzystne warunki pogodowe wschody roślin opóźniły się, wskazane jest podanie 20 – 30 kg N/ha w formie amonowej lub mocznika – MOCZNIK.PL. Dawka ta zapewni wyrównany rozwój roślin i pobudzi wytworzenie pędów bocznych. Absolutnie nie powinno się stosować formy saletrzanej, gdyż spowoduje ona wybujanie i rozhartowanie roślin.
