Uprawa pszenicy jarej jest dużo mniej popularna niż pszenicy ozimej. Wynika to z faktu, że plonuje niżej niż forma ozima, lecz jest ona zbożem umożliwiającym produkcję ziarna o wysokich parametrach jakościowych. Gatunek ten jest jednak bardzo wymagający i, aby odnieść sukces w jego uprawie, musimy pamiętać o kilku ważnych aspektach.

Pszenica jara daje ziarno o bardzo dobrych parametrach jakościowych, które przeznacza się do wyrobów mąki wypiekowej, do przygotowania potraw mącznych oraz na pasze. Mąka pszenna jest głównym surowcem do wypieku pieczywa, ciast, makaronów i innych produktów spożywczych.

Uprawę ogranicz do minimum

Pszenica jara jest zbożem o dużych wymaganiach wodnych i reaguje spadkiem plonu w latach o mniejszej ilości opadów, szczególnie na glebach lżejszych. Taka sytuacja miała miejsce w ubiegłym sezonie, gdzie na terenie całego kraju występowała susza glebowa. Jednym ze sposobów zminimalizowania strat wody z gleby wiosną jest ograniczenie uprawek w momencie przygotowywania pola pod siew pszenicy. Należy bezwzględnie unikać orki wiosennej, która stwarza warunki do intensywnego parowania wody z gleby. W przypadku wysiewu pszenicy po orce przedzimowej, wczesną wiosną pole należy wyrównać włóką lub od razu przygotować do siewu agregatem uprawowym, wcześniej oczywiście wysiewając nawozy.

Nie sprawdzaj sam - siej sprawdzone odmiany

Materiał siewny, szczególnie kwalifikowany jest ważnym elementem dla uzyskania optymalnego rozwoju i dobrej kondycji roślin. Wybierając materiał siewny warto przeanalizować odmiany w oparciu o wyniki badań PDO. Odmiany pszenicy jarej są znacznie zróżnicowane pod względem cech rolniczych i użytkowych, co pozwala nam na szeroki wybór, jednak inwestując w materiał siewny warto kupić coś sprawdzonego. Kryteriami wyboru powinna być przede wszystkim plenność odmiany, która w głównej mierze decyduje o opłacalności produkcji, dobre parametry jakościowe ziarna (zwłaszcza zawartość białka i glutenu, która może się w pełni ujawnić dopiero w sprzyjających warunkach pogodowych i prawidłowego nawożenia, przede wszystkim azotem) oraz właściwości gospodarcze. Zawartość białka i glutenu w największym stopniu uwarunkowana jest genetycznie, a więc gwarancją dobrej jakości technologicznej ziarna jest odmiana. Ocena jakości pszenicy jest uzależniona od kierunku jej użytkowania. Sprowadza się ona do określenia przydatności do celów konsumpcyjnych, pastewnych i technologicznych. Wśród wielu zarejestrowanych odmian jarych dominują pszenice elitarne, jakościowe i chlebowe, natomiast rzadko pojawiają się odmiany paszowe. Sprawdzone odmiany figurują na Listach Odmian Zalecanych do uprawy w danym rejonie kraju. Spis wszystkich LOZ z podziałem na rejony można znaleźć na stronie www.coboru.pl w zakładce rekomendacja odmian.

Termin siewu pszenicy jarej …

… jest uzależniony od wiosennej pogody oraz warunków na polu, lecz z reguły należy wysiewać ją jak najwcześniej. Ma ona wówczas możliwość skorzystania z pozimowego zapasu wody w glebie, wykształcenia mocnego systemu korzeniowego, prawidłowego rozkrzewienia się oraz wydłużenia wegetacji. Wysiana wcześniej ma szansę na wykształcenie dłuższych i lepiej zaziarnionych kłosów. Opóźnianie terminu siewu z kolei jest bardzo niekorzystne w przypadku pszenicy jarej. Rośliny mają wówczas zbyt mało czasu na dobre ukorzenienie się, następuje skrócenie okresu krzewienia, czego skutkiem ograniczona zostaje liczba wytworzonych pędów oraz redukcja liczby płodnych kłosków.

Siej gęściej niż ozimą, lecz nie za dużo

To, jak gęsto chcemy wysiać pszenicę, uzależnione jest od terminu siewu (tab. 1), warunków glebowych, wyboru odmiany, intensywności uprawy oraz poziomu nawożenia. Pszenicę jarą powinniśmy wysiewać gęściej niż ozimą, ponieważ w latach suchych oraz przy opóźnionym siewie jej tempo wschodów i krzewienie są ograniczone. Przesunięte w czasie są również jej kolejne fazy rozwojowe. Zaleca się wysiew nasion zgodnie z wyliczoną normą, ponieważ celowe jej zwiększenie może spowodować istotne szkody, tj. gorsze przewietrzenie łanu na skutek jego zagęszczenia, sprzyjające rozwojowi chorób, wyleganiu, zacienianiu się wzajemnie roślin, redukcji krzewienia się roślin oraz ograniczenie ilości i liczny kłosków w kłosie. Normę wysiewu powinniśmy zwiększyć jedynie w przypadku siewu na słabszych glebach oraz opóźnienia siewów, ale nie więcej niż o 10‑15%. Ilość wysiewu ziarna w kg/ha powinno się wyliczać wg wzoru:

np. 400 szt/m² × 40 g ÷ 97% = 164,9 kg/ha, przy czym MTZ i zdolność kiełkowania podane jest na świadectwie kwalifikacji.

Tabela 1. Zalecana obsada pszenicy jarej w zależności od terminu siewu i warunków glebowych.

Źródło: Piechota T., Kowalski M., 2014 - modyfikacja

Składniki, których potrzebuje

Pszenica jara lubi gleby o uregulowanym odczynie, zasobne w składniki pokarmowe. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 28‑30 kg azotu (N), 12 kg fosforu (P₂O₅), 22 kg potasu (K₂O), 6 kg wapnia (CaO), 4 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO₃– 9 kg oraz 5,5 g boru (B), 8,5 g miedzi (Cu), 360 g żelaza (Fe), 110 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 70 g cynku (Zn). Z kolei optymalne pH gleby dla tego gatunku waga się od 5,5 do 6,5.

Pszenica jara ma duże potrzeby względem azotu

Dobry start pszenicy jarej oraz szybki wiosenny rozwój zagwarantuje nam tylko dobrze zaplanowane i zbilansowane nawożenie. Ze względu na krótszy okres wegetacji i zazwyczaj niedostatecznie wykształcony system korzeniowy pszenica jara słabiej wykorzystuje azot niż jej forma ozima. Pamiętajmy, że azot jest zaliczany do najważniejszych pierwiastków mających wpływ na parametry jakościowej ziarna i mąki. W świetle nowej dyrektywy azotanowej, azot doglebowo pod pszenicę jarą możemy wprowadzić dopiero po 1 marca. Według przepisów maksymalna ilość azotu po uwzględnieniu wszystkich źródeł (zawartości N min w glebie, nawozów naturalnych i mineralnych) dla pszenicy jarej podczas swojej wegetacji powinna wynosić 160 kg N/ha.

Stosowanie azotu w warunkach deficytu wody w glebie

Jeżeli wiosną, podobnie jak w minionym sezonie wystąpi susza glebowa, należy zmniejszyć nawożenie azotem, lub zastosować większa dawkę przedsiewnie – 70 % planowanej dawki – w formie mocznika.pl i dość głęboko wymieszać go z glebą. Zastosowanie takiego rozwiązania pozwoli zabezpieczyć roślinom azot w początkowych fazach ich wzrostu i rozwoju (w momencie, gdy rośliny mają jeszcze do dyspozycji dość wilgotną glebę po zimie) i umożliwi prawidłowy rozwój korzeni. Dzięki temu rośliny w późniejszym czasie lepiej zniosą niedobory wilgoci w glebie, będąc jednocześnie dobrze odżywione azotem na czas deficytu wody.

Najlepiej podzielić azot

Jeżeli planujemy podać azot w ilości nie przekraczającej łącznie 100 kg N/ha możemy rozważyć dwa terminy jego stosowania. Wysiew I dawki nawozu azotowego powinniśmy zaplanować tak, aby odbył się on na 7 – 14 dni przed siewem, a nawóz został możliwie dokładnie wymieszany z glebą i dawka ta powinna stanowić 60 % całkowitej ilości azotu. Pozostałą część nawozu należy wysiać na początku strzelania w źdźbło (pierwsze kolanko), stosując mocznika.pl, lub saletrę amonową. Jeżeli zaplanowaliśmy uprawę pszenicy jarej na lepszych glebach możemy zaplanować większe zaopatrzenie roślin w azot i odpowiednio go rozdzielić na trzy dawki, przy czym pierwszą należy zastosować na 7 – 14 dni przed siewem - 50‑60% całkowitej dawki azotu, drugą - 25‑30% w fazie 2. kolanka, natomiast trzecią - 15‑20 % w fazie liścia flagowego. Trzecią planowaną dawkę azotu możemy też zastosować w formie zabiegu dolistnego, stosując wodny roztwór mocznika.pl.

Więcej w kolejnej części artykułu…