Podstawowym zabiegiem stosowanym w uprawie roślin rolniczych powinno być wapniowanie gleb. Rośliny uprawne mogą prawidłowo rozwijać się i wydać dostatecznie duży plon o odpowiednich parametrach jakościowych tylko wtedy, gdy odczyn gleby zostanie uregulowany zgodnie z ich wymaganiami.

Uregulowanie odczynu gleby to podstawa

Według IUNG-PIB około 60% gleb uprawnych wymaga wapnowania. Regularne stosowanie nawozów wapniowych ma na celu przede wszystkim uregulowanie odczynu gleby, który wpływa na żyzność gleby, dostępność składników pokarmowych oraz aktywność mikrobiologiczną. Na nic się zatem zda intensywne nawożenie mineralne, czy ochrona z najwyższej półki, jeśli nie uregulujemy pH.

Nie ma lepszego terminu wapnowania pól niż okres pożniwny…

Nie tylko ze względów organizacyjnych, lecz także z powodu możliwości wielokrotnego wymieszania wapna z glebą, co znacznie przyspiesza tempo jego działania. Ponadto, nawozy wapniowe najlepiej działają w niskich temperaturach oraz w środowisku wilgotnym, więc w okresie jesiennym wapno na skutek opadów deszczu ma możliwość przedostać się w głębsze warstwy gleby i odkwasić podglebie. Najkorzystniej jest więc wysiać wapno na ściernisko lub w zespole uprawek pożniwnych, przed uprawą przedplonu rośliny o dużych wymaganiach względem odczynu.

Miejsce wapnowania w zmianowaniu

Rośliny uprawne wymagają gleb o uregulowanym odczynie, optymalnym dla danej kategorii gleb (tab. 1). Wrażliwe na zakwaszenie gleby są m.in. kukurydza, burak cukrowy, jęczmień, pszenicę, rzepak, gorczyca, groch, bobik, soja, koniczyna i lucerna, natomiast mało wrażliwe na kwaśne gleby są: ziemniak, żyto, owies, gryka, łubin żółty, słonecznik, seradela, czy tytoń. Pod rośliny wrażliwe i bardzo wrażliwe na zakwaszenie gleby wapno można wysiać pod każdą z nich, co przyniesie znaczą korzyść. Natomiast jeśli w zaplanowanym zmianowaniu znajdują się rośliny mniej wrażliwe na kwaśny odczyn gleby powinniśmy przesunąć wapnowanie i wykonać je po zbiorze tych roślin. Np. jeśli zaaplikujemy wapno przed uprawą ziemniaka zwiększymy jego podatność na porażanie bulw przez parcha.

Tabela 1. Optymalne pH dla poszczególnych kategorii gleb.

Wartość pH poniżej 4,5 stwarza niebezpieczeństwo zakwaszenia gleby, a wartość powyżej 7,0 - alkalizacji, które negatywnie wpływają na stan mikroflory i mikrofauny glebowej. Takie warunki glebowe znacznie ograniczają potencjał plonowania roślin uprawnych, dlatego regulowanie odczynu gleby jest podstawowym zabiegiem, który powinien być wykonany przed ustaleniem potrzeb nawozowych roślin.

Różne wapno na różne gleby

O efektywnym wapnowaniu decyduje także prawidłowy wybór nawozu. Dokonuje się go na podstawie szybkości jego działania i rodzaju gleby, a także jej zasobności w magnez. Na gleby cięższe, których odczyn zmienia się bardzo powoli, lub na gleby o bardzo niskim pH nadaje się szybko działające wapno tlenkowe. Gleby te ze względu na wysoką zdolność buforową nie sposób przewapnować. Niestety stosowane na glebach organicznych może doprowadzić do ich degradacji.

Na gleby lekkie poleca się stosować węglan wapnia, który ma wolniejsze działanie niż wapno tlenkowe, ale równie skuteczne. Jeżeli chcemy przyspieszyć jego działanie powinniśmy wybierać wapno węglanowe o reaktywności co najmniej 70% (w tym przypadku poleca się kredę lub bardzo dobrze zmielone wapno węglanowe).

Na gleby ubogie w magnez, zwłaszcza gdy ich zasobność w ten składnik jest niska lub bardzo niska należy stosować nawozy wapniowo-magnezowe. Przy czym warto pamiętać, że na glebach lekkich i bardzo lekkich należy zachować odpowiedni stosunek Ca:Mg, czyli 8:1.

Dawki nawozu wapniowego

Dawkę nawozu wapniowego należy ustalić w oparciu o aktualny odczyn gleby (analizę należy wykonać po żniwach) oraz kategorii agronomicznej gleby (tab. 2 i 3). Im niższe pH i gleba cięższa tym zalecane wielkości dawek CaO na ha są większe. Wyliczanie dawki jest proste.

Przykładowo próbkę gleby pobrano z gleby średniej i pH wyniosło 5,2, czyli mieści się w przedziale „wapnowanie potrzebne” (tab.2), a zatem zgodnie z zaleceniem na pole należy wysiać 3,0 t/ha CaO (tab.3).

Podaną dawkę „czystego” wapna, czyli nasze 3 t/ha musimy jeszcze przeliczyć na masę zakupionego nawozu. Więc przykładowo jeśli nawóz wapniowy tlenkowy ma 70%-ową zawartość CaO wówczas chcąc zastosować 3 t/ha CaO należy przeliczyć 3,0 t CaO/ha:0,7=4,3 t/ha masy tego nawozu. Takie same obliczenia należy zastosować w przypadku wapna węglanowego, które najczęściej zawiera mniejsza zawartość CaO, dlatego musimy go dać stosunkowo więcej.

Tabela 2. Ocena potrzeb wapnowania gleb mineralnych (wg IUNG PIB)

* optymalny zakres odczynu dla danej kategorii agronomicznej gleby

 Tabela 3. Dawki nawozów wapniowych w t CaO na 1 ha (według IUNG-PIB)

Ale…!!!

Nie zaleca się stosować jednorazowo zbyt dużych dawek wapna. Wapnowanie należy rozłożyć w latach, tak aby jednorazowo nie wysiewać dawek przekraczających 2,5 t CaO/ha. Aplikacja wyższej dawki wapna w jednym roku może doprowadzać do jego wymycia (nawet 25% wapna), a także zakłócenia przemian zachodzących w glebie, przede wszystkim do uwsteczniania się pierwiastków. Na glebach lekkich oraz tych o optymalnym odczynie zaleca się stosować zapobiegawcze dawki 0,5‑1,0 t CaO/ha co 3 – 4 lata. Na glebach cięższych dawki mogą być wyższe (do 2 t CaO/ha) i możemy wysiewać wapno rzadziej, np. raz na 5 lat. Warto wiedzieć, że dawki wapna znajdujące się w przedziale wapnowanie konieczne, nie doprowadzają go uzyskania optymalnego odczynu gleby, przesuwają jedynie glebę do kolejnego przedziału wapnowania – potrzebnego.

Wapnowanie stosować na 4 tygodnie przed wysiewem innych nawozów

Nawozów wapniowych i wapniowo - magnezowych nie należy mieszać z innymi nawozami mineralnymi, a aplikację wapna zaplanować na przynajmniej 4 tygodnie przed zastosowaniem nawozów fosforowych i potasowych, tj. POLIDAP^®, POLIFOSKA^®PLUS, POLIFOSKA^®5, POLIFOSKA^®KRZEM, POLIFOSKA^®6, POLIFOSKA^®TYTAN, POLIFOSKA^®START, POLIFOSKA^®8. Należy pamiętać także o tym, że tuż po wapnowaniu nie powinno się nic siać!

Uwaga! Wapnowania nie powinno się stosować w tym samym roku, w którym stosuje się obornik i gnojowicę.