Prawidłowo uprawiane rośliny poplonowe są w stanie wytworzyć dużą ilość suchej masy, z której tworzy się próchnica oraz pozostawiają po sobie znaczne ilości składników odżywczych. Uprawiane w optymalnych warunkach pogodowych poplony są doskonałym elementem poprawiającym właściwości gleby, zwłaszcza w przypadku prowadzenia uproszczonych płodozmianów. Na jakie gatunki roślin warto „postawić”?

Nieocenione zalety uprawy roślin poplonowych

Nie można zaprzeczyć, że korzyści z uprawy roślin poplonowych są nieocenione. Do największych zalet uprawy międzyplonów, oprócz otrzymywanych dopłat, możemy zaliczyć przede wszystkim:

- uzupełnienie substancji organicznej w glebie,

- poprawę struktury gruzełkowatej gleby - rośliny poplonowe tworzą okrywę gleby od połowy lata do późnej jesieni, dzięki czemu chronią ją przed niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych (opadów atmosferycznych, wiatru i słońca), przez co gleba szybko odbudowuje strukturę gruzełkowatą,

- ograniczenie erozji wodnej – zwłaszcza w chwili wystąpienia jesiennych ulew, lub wiosennych roztopów (w przypadku pozostawienia na okres zimy). Pokrycie gleby roślinami poplonowymi na stokach w 30% może zmniejszyć spływ powierzchniowy wody aż o 50% i erozję o 80%,

- uprawiane na mulcz przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego gleby,

- rośliny poplonowe pobierają i zatrzymują azot i inne składniki pokarmowe z gleby w okresie lata i jesieni, co zapobiega ich wypłukaniu do wód gruntowych, a następnie do zbiorników podziemnych, strumieni, rzek i jezior,

- wiązanie azotu - uprawa rośliny bobowatych przyczynia się do wiązania wolnego azotu z powietrza,

- zwalczanie patogenów - wydzieliny korzeni przyśpieszają rozkład resztek pożniwnych i słomy zbóż, powodując znaczną redukcję zarodników chorób podstawy źdźbła,

- maja wpływ na lepsze wykorzystanie gnojowicy.

Niestety są też wady uprawy międzyplonów

Największym „minusem” uprawy międzyplonów, zwłaszcza ścierniskowych jest termin ich uprawy, który przypada zazwyczaj w okresie deficytu wody na polu. Wówczas istnieje ryzyko, że rośliny mogą nie powschodzić w ogóle. Z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w ubiegłym roku - ulewne deszcze w lipcu, co prawda poprawiły bilans wody w glebie, ale suchy sierpień utrudnił siew, wschody i dalszy rozwój roślin poplonowych.

Niektóre rośliny poplonowe mogą nam „kraść” wodę z gleby, ponieważ będą potrzebowały na wytworzenie dużej ilości masy plonu znaczną ilość wody, wówczas może dojść do sytuacji, że dla rośliny następczej gleba będzie zbytnio przesuszona i pojawią się problemy z prawidłowym jej wzrostem i rozwojem. W takim przypadku powinniśmy starannie dobrać gatunek rośliny wysiewanej w międzyplonie, aby była ona szybko korzeniącą się i nie wymagała dobrze uwilgotnionej gleby.

Wysiew poplonów w bardzo opóźnionym terminie siewu w źle przygotowaną glebę jest również dużym błędem. Zbyt późno siane rośliny nie są w stanie odpowiednio wyrosnąć i pobrać z gleby azot mineralny, zgromadzić dużą ilość suchej masy i osłaniać glebę. Przy takim postępowaniu zamiast poprawy może nastąpić degradacja gleby.

Bogata oferta nasion

Różnorodność gatunkowa roślin pozwala wybrać najbardziej odpowiedni poplon, praktycznie na każdą glebę i na każdy termin siewu. Uprawa specyficznych, specjalnie dobranych gatunków, często z zupełnie innych rodzin niż rośliny uprawne, może znacząco wpłynąć na kondycję gleby na naszym polu. Mając do dyspozycji kilkanaście gatunków roślin poplonowych możemy komponować bogate mieszanki, jednak największe znaczenie mają takie rośliny jak: gorczyca biała, facelia błękitna, groch, bobik, łubin żółty i wąskolistny, seradela. Na gleby słabsze zaleca się wysiew łubinu żółtego, seradeli i facelii, natomiast na lepsze: groch, łubin wąskolistny, gorczycę białą i facelię.

Facelia błękitna

Najpopularniejszą w ostatnich latach rośliną poplonową jest facelia błękitna. Polecana jest na wszystkie rodzaje gleb. Szczególnie przydatna jest uprawa facelii na polach o częstym występowaniu w płodozmianie rzepaku ozimego. Wysiana wcześnie – po 15‑20 sierpnia nie wymaga dużej ilości wody do skiełkowania, natomiast na jesieni całkowicie okrywa glebę zagłuszając chwasty, a po przemarznięciu ochrania ją przed parowaniem wody. Po siewie należy zwrócić uwagę na dokładne przykrycie nasion, bowiem wystawione na działanie światła (źle przykryte glebą) bardzo słabo kiełkują. Zalecana norma wysiewu to 10‑15 kg/ha.

Po przemarznięciu łodygi łatwo się kruszą, szybko ulegają mineralizacji, nie stwarzając żadnych utrudnień przy siewie bezpośrednim. W porównaniu z innymi poplonami zielona masa facelii, nie starzeje się tak szybko, posiada również korzystny stosunek C: N i dobrze rozkłada się w glebie. Wytwarza wiązkowy system korzeniowy, który dobrze spulchnia wierzchnia warstwę gleby. Gatunek ten jest wartościowym przedplonem, który daje wyraźnie wyższe i lepszej jakości plony roślinom po nim uprawianym. Facelia może być uprawiana również w siewie czystym na nasiona, wówczas warto zastosować przedsiewne nawożenie mineralne z wykorzystaniem np. nawozów wieloskładnikowych zawierających fosfor, potas i azot tj. POLIFOSKA^®PLUS, POLIFOSKA^®5, POLIFOSKA^®6, POLIFOSKA^®8, POLIFOSKA^®KRZEM, POLIFOSKA^®TYTAN, POLIFOSKA®START w dawkach 50‑60 kg P₂O₅/ha oraz 70‑80 kg K₂O/ha. Nawożenie azotowe należy zastosować w ilości 60‑80 kg N/ha.

Gorczyca biała

Jedna z bardzo popularnych roślin poplonowych. Charakteryzuje się dużą odpornością na niekorzystne warunki środowiska. Ma małe wymagania wodne, rośnie szybko i można ją wysiewać najpóźniej. Należy unikać jej wysiewu na polach z kiłą kapustnych oraz z dużym udziałem rzepaku w płodozmianie, ze względu na przynależność do tej samej rodziny. Nie poleca się uprawiać gorczycy przed roślinami bobowatymi, ponieważ negatywnie wpływa na ich brodawkowanie. Pozostawiona na mulcz nie okrywa gleby w okresie zimy i przedwiośnia. Wysiana wcześnie na mocnych stanowiskach potrafi wytworzyć dużo słomy, tym samym utrudniając przygotowanie roli pod zasiew rośliny jarej. Gorczycę białą zaleca się wysiewać w terminie 15‑30 sierpnia, w ilości 15‑20 kg/ha. W mieszance: gorczyca biała 10 kg/ha + facelia 5 kg/ha.

Gryka

Coraz częściej na polach pojawia się gryka. Jest rośliną szybkorosnącą i zacieniającą glebę, dzięki czemu ogranicza występowanie chwastów. Jej kolejną zaletą jest wydzielanie przez korzenie substancji rozkładających związki wapnia i fosforu. Ponadto, poprawia strukturę gleby, pozostawiając ja luźną. Jest wrażliwa na niskie temperatury, nasiona kiełkują w temperaturze 7‑8ºC; optymalna temperatura wzrostu wynosi 15‑22ºC. Podatna na przymrozki - ginie w temperaturze 2ºC. Nie nadaje się do wysiewu na glebach ciężkich, zasobnych w wapń. Ze względu na to, że bardzo szybko kwitnie i wydaje nasiona, należy ją zniszczyć po 10 dniach od rozpoczęcia kwitnienia. Dobrze sprawdza się jako komponent mieszanek poplonowych do gospodarstw z dużym udziałem zbóż ozimych i jarych.

Więcej w kolejnej części artykułu…