Nawożenie azotem pszenicy ozimej „na kłos” to poprawa parametrów jakościowych ziarna, a mianowicie zawartości białka i glutenu, czyli parametrów, które wpływają na końcową cenę ziarna w skupie. Wpływa ono także korzystnie na zwiększenie plonu poprzez poprawę dorodności ziarna.
Azot podany w odpowiednich dawkach ma duże znaczenie na każdym etapie rozwoju roślin. W praktyce rolniczej azot podaje się w 2 lub 3 dawkach, które muszą być odpowiednio przemyślane i zbilansowane, pamiętając, że pszenica podobnie jak inne zboża pobiera najwięcej, bo ponad 70% azotu od fazy strzelania w źdźbło do fazy rozpoczęcia kłoszenia. Trzecia dawka azotu powinna być dostosowana do wysokości spodziewanego plonu ziarna i ilości azotu uwalnianego z zasobów glebowych (jest to uzależnione od przebiegu warunków atmosferycznych).
Odpowiedni moment
Podanie 3 dawki azotu ma bezpośrednie przełożenie na wysokość plonów oraz zawartość w pszenicy, przede wszystkim białka. Trzecia dawka azotu nie wpływa w znaczącym stopniu na liczbę ziarniaków na m2, lecz zapobiega nadmiernej redukcji kłosków i kwiatów oraz wpływa na budowanie substancji zapasowych w ziarnie, co przekłada się na zwiększenie masy tysiąca ziaren (MTZ) oraz ilości białka w ziarnie, czyli parametrów najważniejszych podczas sprzedaży ziarna. Obecnie pszenica ozima jest w fazie liścia flagowego (BBCH 37‑39), który jest najlepszym momentem na podanie trzeciej dawki azotu, zwłaszcza jeśli chcemy poprawić nalewanie ziarna aby poprawić masę tysiąca ziaren. Jeśli bardziej zależy nam na poprawie zawartości białka w ziarnie, dawkę azotu możemyt podać między stadium liścia flagowego, a pojawieniem się pierwszych ości (BBCH 39‑49).
Nadmiar lub niedobór azotu grozi konsekwencjami
Trzecia dawka azotu zwyczajowo jest nazywana dawką jakościową, co nie oznacza, że im więcej azotu podamy w trzeciej dawce, tym wyższe osiągniemy plony. Nadmiar może być szkodliwy zarówno dla ilości, jak i dla jakości ziarna. Podanie dawki azotu bez oszacowania może też niepotrzebnie podnieść koszt nawożenia pszenicy. Należy pamiętać, że stosowanie zbyt dużych dawek azotu na kłos może wpływać na zwiększone wyleganie roślin oraz może obniżyć plon ziarna (jeśli w trakcie wypełniania ziarna występuje susza i brakuje wilgoci w glebie). Przenawożone azotem rośliny są bardziej wrażliwe na upały, zużywają więcej wody, ich ziarno ma mniejszą masę hektolitra, oraz wolniej transportują asymilaty do ziarna, co odbija się na zawartości i jakości glutenu. Ponadto, stają się bardziej atrakcyjne dla szkodników tj, mszyce, czy skoczki, wzrasta też podatność na choroby tj. mączniak, czy rdza.
Zbyt niska dawka jakościowa azotu z kolei wpływa na wcześniejsze dojrzewanie, obniżenie zawartości białka, gorszą jakość glutenu oraz większą podatność na brunatną plamistość liści oraz stresy abiotyczne.
Zapotrzebowanie na azot
Wśród wszystkich zbóż to pszenica ma największe zapotrzebowanie na azot. Pierwiastek ten ma ogromne znaczenie plonotwórcze, ponieważ wpływa bezpośrednio na wielkość i jakość plonu. Wysokość nawożenia azotem uzależniona jest od potrzeb pokarmowych pszenicy, jej fazy rozwojowej, a także stanowiska. Pszenica ozima do wyprodukowania 1 tony ziarna (wraz z odpowiednią masą słomy) wysokiej jakości musi pobrać 27‑30 kg N/ha. Ustalając całkowitą dawkę azotu, jaką planujemy wprowadzić należy ocenić realny plon jaki jesteśmy w stanie osiągnąć. Takie działanie umożliwi nam wysoką efektywność nawożenia tym pierwiastkiem, ale również pozwoli na ograniczenie nadwyżek azotu, a więc poniesienie niepotrzebnych kosztów oraz strat.
Wielkość trzeciej dawki
Trzecia dawka azotu zalecana jest przeważnie w uprawie pszenic odmian chlebowych przeznaczonych do przerobu technologicznego. Jej wielkość mieści się zazwyczaj w przedziale od 30 do 40 kg N/ha w zależności od stanowiska i stopnia rozwoju roślin. Efektywność trzeciej dawki azotu jest tym wyższa, im gleba jest bardziej wilgotna, stąd warunki pogodowe będą tu najbardziej decydujące. W warunkach suszy azot nie zadziała i nie odegra żadnej plonotwórczej roli, ani nawet po niewielkim deszczu, ponieważ pierwiastek musi przemieścić się w głąb gleby, tak żeby był dostępny w strefie korzeniowej, a nie tylko rozpuścił się na powierzchni gleby. Stosowanie trzeciej dawki ma sens tylko w łanach zdrowych, chronionych przed chorobami i szkodnikami.
Szybkodziałający azot lub w warunkach suszy mocznik dolistnie
Trzeba pamiętać o tym, że nawożąc zboża trzecią dawką azotu, bardzo ważny jest odpowiedni dobór nawozu azotowego. Aby dawka jakościowa zadziałała jak najszybciej, należy zastosować nawozy szybkodziałające zawierające przynajmniej część azotu w formie saletrzanej, tj. saletra amonowa, Zaksan, PULAN, Salmag, Saletrzak. W warunkach suszy, gdy doglebowo zastosowanego azotu roślina nie może pobrać ze względu na niedobór wody, można zastosować dolistne nawożenie mocznikiem w dawce nie większej niż 5 kg mocznika na 100 litrów wody (przeciętnie 300 l wody /ha). Można go stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż (na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem. Dokarmianie azotem powinniśmy zakończyć przed kwitnieniem, gdyż rośliny potrzebują trochę czasu na zagospodarowanie azotu – im później wykonujemy zabieg tym mniej azotu podajemy roślinom.
Dokonując wyboru nawozu azotowego warto zwrócić uwagę na zawartość składników drugoplanowych, szczególnie na siarkę, ponieważ efektywność nawożenia azotem w dużej mierze zależy od zaopatrzenia roślin w ten składnik, zwłaszcza pszenicy jakościowej. Trzeba wiedzieć, że dobre zaopatrzenie roślin w siarkę pozwala nie tylko na lepsze przetwarzanie azotu w plon, ale również przekłada się na lepszą jego jakość (wyższą zawartość białka).
