Prawidłowe odżywienie rzepaku w okresie jesiennym jest jednym z podstawowych czynników, który jest odpowiedzialny zarówno za rozwój roślin, jak i ich przygotowanie do zimy. Azot jest pierwiastkiem w największym stopniu decydującym o wielkości plonu rzepaku, ale czy konieczne jest nawożeniem tym pierwiastkiem jesienią?

Dobrze odżywiony rzepak jesienią odwdzięczy się wysokim plonowaniem

Odpowiedni rozwój roślin jesienią decyduje o potencjale plonotwórczym rzepaku, dlatego w jego uprawie najważniejszą kwestią jest stworzenie roślinom optymalnych warunków do rozwoju w tym okresie. Rzepak ozimy jest rośliną o bardzo dużych potrzebach pokarmowych. Przy plonie nasion na poziomie 4 t/ha pobiera średnio 240 kg N, 120 kg P₂O₅, 320 kg K₂O, 100 kg Ca, 32 kg Mg i 60 kg S oraz znaczne ilości mikroelementów. Część tego pobrania przypada na jesień, przy czym nawożenie jesienne rzepaku zwykle ogranicza się do aplikacji przedsiewnej nawozami wieloskładnikowymi tj. POLIFOSKA6, POLIFOSKA8, POLIFOSKA KRZEM. Dzięki nawożeniu przedsiewnemu na starcie dostarczamy roślinom takich pierwiastków jak fosfor, potas, azot, magnez, siarkę oraz innych niezbędnych składników pokarmowych, gdyż pełne i zrównoważone nawożenie rzepaku ozimego to nie tylko dobre przygotowanie roślin do okresu niskich temperatur, lecz również stworzenie warunków do pełnego wykorzystania potencjału azotu będącego najważniejszym składnikiem plonotwórczym.

Właściwy pokrój rośliny rzepaku przed zimą

Przed zahamowaniem jesiennej wegetacji rośliny rzepaku powinny wytworzyć silny system korzeniowy, głęboko osadzoną szyjkę korzeniową o średnicy minimum 10 mm, około 8‑12 dobrze rozwiniętych liści z niewydłużonymi ogonkami. Taki pokrój rośliny przed zimą zapewni jej dobre przezimowanie, wytworzenie odpowiedniej liczby zawiązków pędów bocznych (od fazy 5.-6. liścia) wyrastających z kątów liści, zawiązków kwiatostanów (od fazy 8. liścia) jak i prawidłową regenerację po zimie (szybki początkowy wzrost). W okresie jesiennym programuje się przyszły plon nasion. Gdy rośliny wejdą w okres zimowego spoczynku, pod wpływem chłodów zajdzie w nich jarowizacja i rzepak będzie obficiej kwitł, a tym samym wyda wyższy plon.   Do tego procesu rośliny rzepaku potrzebują białka w formie enzymów oraz zapasowego, do wytworzenia którego potrzebny jest azot. 

Wystąpienie niedoboru azotu jesienią na plantacji rzepaku jest niewskazany

Jeżeli nie zastosowaliśmy nawożenia azotem wcześniej, czyli na słomę lub przedsiewnie w nawozach wieloskładnikowych możliwe jest, że na plantacji wystąpią niedobory tego pierwiastka. Najczęściej zaczynamy je zauważać na liściach rzepaku w pierwszej połowie października. Jest to niebezpieczna sytuacja dla roślin, ponieważ nie mogą one „głodować” w kluczowym momencie wegetacji. Kluczowym, ponieważ w okresie jesieni roślina ta tworzy „fundament” pod przyszły plon. W przypadku, gdy rośliny rzepaku są słabo rozwinięte i niedożywione wytwarzają słaby system korzeniowy, a także występuje u nich opóźnione tworzenie zawiązków rozgałęzień i ograniczone jest związywanie kwiatostanów, co na pewno odbije się na spadku plonowania. Niedobory azotu występujące jesienią oznaczają często, że pula azotu mineralnego została zaangażowana w procesie mineralizacji resztek pożniwnych i nie jest dostępna dla roślin.

Uzupełnić azot na słabych plantacjach

Prawidłowo prowadzony jesienią rzepak pobiera około 100 kg N/ha, lecz jest w stanie wykorzystać dużo więcej, bo nawet 150 kg N/ha, w zależności od obsady roślin na m2 i stanu rozwoju roślin (jesienne pobieranie azotu zwiększają samosiewy rzepaku). Dobrze odżywione rośliny rzepaku jesienią lepiej radzą sobie z niekorzystnym oddziaływaniem warunków pogodowych oraz szkodami wyrządzanymi przez szkodniki i choroby. Jeżeli zauważymy słaby rozwój roślin zwłaszcza na plantacjach, gdzie rzepak siany był w terminie opóźnionym, po zbożach, gdy przyorano słomę oraz występują niedobory azotu na liściach rzepaku, powinniśmy szybko zareagować i podać azot pogłównie, przy czym warto pamiętać, że dawka nie może być zbyt wysoka, bo może spowodować nadmierne wybujanie roślin oraz obniżyć ich zimotrwałość. Zanim podejmiemy decyzję o dodatkowym nawożeniu azotem rzepaku, musimy wziąć pod uwagę jego zawartość w nawozach wieloskładnikowych, które wysialiśmy przedsiewnie. Jeśli latem na słomę nie zostało zastosowane nawożenie azotem, a także pierwiastek ten nie został uwzględniony w nawożeniu przedsiewnym wówczas należy zastosować jesienią azot w ilości 3040 kg N/ha. Niezmiernie ważna jest w tej sytuacji również forma tego składnika oraz termin jego podania.

Azot stosuj z umiarem, gdyż…

… przenawożenie tym składnikiem powoduje przyspieszenie wzrostu roślin i tym samym może prowadzić do ich wybujania. Co to oznacza? W przypadku wybujania roślin pąk wierzchołkowy jest nadmiernie wyniesiony, a szyjka korzeniowa wyciągnięta nad powierzchnię gleby. Zwiększa się  wówczas uwodnienie soków w komórkach tkanek, co podnosi podatność roślin na wymarzanie. Zmniejsza się przy tym również odporność roślin na choroby. W efekcie taki rzepak gorzej zimuje. Dlatego azot w rzepaku jesienią powinien być podany w sposób przemyślany.

Nawożenie jesienne rzepaku nie później niż w połowie października

Zasilenie rzepaku azotem należy przeprowadzić możliwie wcześnie, nie później niż w połowie października i nie później niż w fazie 4 - 5 liści rzepaku.. Wybierając nawóz warto zwrócić uwagę na formę azotu zawartą w produkcie. Jesienią nie poleca się stosowania nawozów zawierających formę azotanową, ponieważ podanie jej zbyt późno może doprowadzić do wybujania roślin i znacznego pogorszenia ich zimotrwałości. Może się ona sprawdzić jedynie na plantacjach późno zakładanych, gdzie istniej potrzeba stymulacji szybszego wzrostu roślin. Na dobrych plantacjach w okresie jesieni najbardziej sprawdza się forma amonowa lub amidowa azotu.