Rzepak ozimy jest rośliną o wysokim potencjale plonotwórczym. Aby osiągnąć możliwie jak najwyższy plon rzepaku, niezależnie od występujących jesienią warunków pogodowych musimy zadbać o jego prawidłowy rozwój oraz dobrze przygotować go do zimowania, aby w tym okresie był jak najbardziej odporny na działanie niekorzystnych czynników zewnętrzynych.
W niektórych regionach kraju tegoroczne przeciągające się zbiory zbóż wpłynęły na opóźnienie siewu rzepaku i część plantacji została założona dość późno, bo w pierwszej dekadzie września. Przy czym optymalny termin siewu rzepaku zapewniający możliwość odpowiedniego rozwoju roślin, upływa z dniem 30 sierpnia. Po opóźnionych siewach plantacje intensywnie były atakowane przez pchełki, co w wielu przypadkach zredukowało obsadę roślin na m2, a nawet zmusiło plantatorów do przyorania nowo założonej uprawy. Obecnie ciepła i sucha jesień sprzyja rozwojowi roślin rzepaku, dzięki czemu mają możliwość wytworzenia mocnej rozety liściowej oraz zbudowania odpowiedniego pokroju gwarantującego lepsze przezimowanie.
Jesienią rośliny rzepaku programują przyszły plon
W ostatnich latach dzięki łagodnym, ciepłym jesieniom jak i łagodnym zimom uniknęliśmy problemów związanym z wymarznięciem roślin rzepaku. Nie zmienia to jednak faktu, że każdy plantator rzepaku już od samego początku zakładania plantacji powinien rozpocząć starania, aby jak najlepiej przygotować rośliny do wejścia w stan zimowania. Prawidłowo rozwinięty rzepak w okresie jesiennym powinien posiadać minimum 8 liści, gdyż od fazy 8 liści roślina rzepaku rozpoczyna rozwój generatywny, czyli zawiązuje pąki kwiatowe na powstałych wcześniej pędach bocznych. Kolejne liście są ukryte na bardzo zredukowanym pędzie i będą rozwijać się dopiero wiosną. Jednak liczba liści, którą rzepak zaprogramuje jesienią już się nie zmienia. To właśnie z kątów liści wyrastają pędy boczne, a im jest ich więcej tym większy możemy osiągnąć plon tej uprawy, stąd stwierdzenie, że rzepak w okresie jesieni programuje przyszły plon.
Jeśli jesienią, czyli w najważniejszym dla rzepaku okresie rośliny są głodne, atakowane ze strony patogenów chorobotwórczych oraz szkodników, a także odczuwają konkurencję ze strony chwastów, nie będą wstanie wykorzystać swojego potencjału plonotwórczego.
Rzepak nie może być jesienią głodny
Zapewnienie roślinom rzepaku odpowiedniej ilości składników pokarmowych od początku ich rozwoju, aż do zahamowania jesiennej wegetacji gwarantuje dobre przygotowanie ich do zimy. Prawidłowo prowadzone jesienią rośliny rzepaku powinny przed spoczynkiem zimowym wytworzyć silny system korzeniowy, posiadać rozetę z minimum 10‑12 liśćmi oraz nisko osadzoną szyjkę korzeniową o grubości ponad 1,5 cm. Do wytworzenia 12 liści prawidłowo prowadzona plantacja rzepaku jesienią pobierze około 100 kg N/ha. A zatem jeśli zagwarantowaliśmy taką ilość składnika w nawożeniu przedsiewnym w nawozach wieloskładnikowych, typu POLIFOSKA (jednocześnie dostarczając także fosfor, potas oraz niezbędne mikroskładniki), rośliny powinny mieć nie tylko prawidłowy pokrój, ale również nie powinny odczuwać głodu, aż do zahamowania wegetacji.
Jednakże w przypadku występowania ciepłej i wilgotnej jesieni oraz przedłużającej się wegetacji roślin może dojść do niedoboru azotu w glebie, zwłaszcza po przedplonie z wysoko plonującym zbożem. Z objawami niedoboru azotu na niektórych plantacjach rzepaczanych spotkaliśmy w ubiegłych latach. Wówczas obserwowaliśmy wybarwienie starszych liści na kolor fioletowo-czerwony, co zazwyczaj jest efektem nieprzerwanej wegetacji lub zbyt małej ilości dostępnego azotu w glebie. W takich przypadkach wymagana jest interwencja w postaci nawozu azotowego zawierającego formę amonową lub amidową azotu, który przy silnym głodzie azotowym można podać nawet przed końcem wegetacji. Do nawożenia warto więc wybrać nawozy zawierające te formy, jak np. POLIFOSKĘ 21, która obok wolno działającego, nierozhartowującego roślin azotu, zawiera także siarkę. W zależności od stanowiska dawka pogłówna azotu może wynieść około 30‑40 kg/ha.
Potas, fosfor, magnez i siarka to również kluczowe pierwiastki
Ze względu na duże wymagania pokarmowe rzepaku, jeżeli zajdzie taka potrzeba, również potas, magnez i siarkę należy uzupełnić pogłównie w okresie jesiennym, aby zabezpieczyć rośliny przed ewentualnymi niedoborami.
Potas i fosfor to dwa istotne pierwiastki w procesie tworzenia rozety liściowej rzepaku w okresie jesiennym. Do uzyskania plonu nasion rzepaku rzędu 4 t/ha rośliny powinny być zabezpieczone tymi pierwiastkami w nawożeniu przedsiewnym nawozami wieloskładnikowymi tj. POLIFOSKA lub POLIDAP w ilości około 140‑180 kg K2O/ha i 80‑110 kg P2O5/ha. Na dobrze rozwiniętych plantacjach, potas jesienią jest pobierany nawet w ilości 60‑80 kg K2O/ha. Jest to pierwiastek bardzo ważny dla przezimowania rzepaku, gdyż zagęszcza sok komórkowy, zwiększając odporność roślin na mróz. Rośliny dobrze odżywione potasem racjonalnie gospodarują wodą. Jesienią warto zadbać także o właściwe zaopatrzenie roślin w siarkę i magnez, zwłaszcza na piaszczystych stanowiskach. Nawożenie tymi pierwiastkami ma wpływ na lepsze wykorzystanie azotu, zapewnia odpowiedni rozwój roślin oraz zwiększa ich odporność na działanie chorób i szkodników. Ponadto, w obecności siarki znacząco wzrasta skuteczność i wydajność użytych nawozów azotowych.
Mikroskładniki również cenne
Jesienią niezmiernie ważne jest także dostarczenie rzepakowi mikroskładników, gdyż w przypadku występowania niekorzystnych zjawisk takich jak: susza, niskie temperatury, nadmiar wilgoci w glebie, pobieranie przez rośliny składników pokarmowych może być utrudnione. Bor to jeden z najważniejszych mikroskładników o którym trzeba pamiętać jesienią. Odżywienie roślin borem jest konieczne dla dobrego przygotowania roślin do okresu zimowania – pierwiastek ten zwiększa ilość cukru w komórkach, co ogranicza przemarzanie. Jego niedobór bardzo łatwo rozpoznać po czerwieniejących liściach oraz zbrązowieniach widocznych po przekrojeniu wzdłuż korzenia. Rośliny o tej porze roku wymagają nawożenia dawką 150 g/ha boru. Należy docenić także rolę manganu, który wpływa na prawidłowy wzrost korzeni, bierze udział w procesie fotosyntezy i tworzenia chlorofilu, działa toksycznie na niektóre patogeny glebowe oraz wspomaga odporność roślin na stresy biotyczne i abiotyczne. Rzepak do fazy 6. liścia pobiera 200 g/ha tego pierwiastka.
Jesienią warto również zaopatrzyć rośliny w molibden, ponieważ w przypadku wystąpienia jego niedoboru może dojść do spadku odporności roślin na suszę, znacznego nasilenia chorób grzybowych oraz wymarzania całych roślin. Molibden pełni ważną funkcję w gospodarce azotanowej roślin. W rzepaku słabo odżywionym molibdenem dochodzi do nadmiernego stężenia azotanów, co zwiększa wrażliwość roślin na mróz. Rzepak ozimy pobiera do 8 g/ha molibdenu z plonem głównym i pobocznym. Zaleca się nawożenie dolistne rzepaku tym pierwiastkiem w ilości 10 g/ha. Pozostałe mikroskładniki takie jak miedź i cynk wspomagają odporność roślin, co może okazać się pomocne podczas trudnych jesiennych warunków. Do dokarmiania rzepaku niezbędnymi mikroskładnikami należy wybrać taki nawóz, dzięki któremu pokryjemy wszystkie potrzeby pokarmowe roślin.
